Κύριο μέλημα της αντικουλτούρας είναι να εξαγγείλει έναν νέο ουρανό και μια νέα γη τόσο απέραντα, τόσο θαυμαστά ώστε οι άμετρες αξιώσεις της τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης να εξαναγκαστούν σε οπισθοχώρηση, περιοριζόμενες σε μια δευτερεύουσα και περιθωριακή θέση στη ζωή των ανθρώπων"
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Το 2016, πενήντα χρόνια μετά την αρχική του κυκλοφορία, το Ammmusic, επανεκδόθηκε για πρώτη φορά. Το παραπάνω γεγονός δεν αποτελεί παράδοξο. Ακόμη και σήμερα με τη γιγάντωση της ροής κάθε είδους κυκλοφορίας και πληροφορίας, πολλά παραμένουν κρυμμένα. Συχνά η ανακάλυψη τους δημιουργεί τις μικρές και σύντομες στιγμές που η μουσική αποκαλύπτει θαύματα μέσα μας.
Βέβαια, θα ήταν υπερβολή να ισχυριστώ πως το ντεμπούτο άλμπουμ των ΑΜΜ ξεχάστηκε στην πορεία του χρόνου. Σε αυτό βοήθησαν οι ίδιοι οι συντελεστές του (Lawrence Sheaff, Cornelious Cardew, Eddie Prevost, Lou Gare, Keith Rowe) και οι διαδρομές που ακολούθησαν στα πλαίσιο του πειραματισμού και του αυτοσχεδιασμού του 20ου αιώνα. Γιατί-για να κάνω μια σαφή δήλωσε προθέσεων-αναφερόμενος σε αυτό το άλμπουμ, μιλώ για έναν μουσικό ογκόλιθο του περασμένου αιώνα. Μέσα από τις πρακτικές-προσωπικές, κοινωνικές και πολιτικές- πέντε ανθρώπων λαμβάνουν χώρα ριζοσπαστικές ηχητικές προτάσεις. Η ενθυλάκωση του λάθους και του τυχαίου, o ακραίος και χωρίς προαπαιτούμενα πειραματισμός, η αποδόμηση κάθε ίχνους μελωδίας και η εγκόλπωση μιας πρώιμης, και πρωτοποριακής φυσικά, noise αισθητικής και λογικής.
Όπως είχα αναφέρει σε προηγούμενο ποστάρισμα της ίδια σειράς κειμένων, για τους Pink Floyd, η κανονικοποίηση του Λονδίνου των 60's, κάτω από τη γραφική ταμπέλα swinging London, αποκρύπτει πολλά και θαυμάσια. Την πολιτικοποίηση (όλα τα μέλη των ΑΜΜ ανήκαν στην άκρα Αριστερά), την αμφισβήτηση κάθε νόρμας, τον πειραματισμό σε κάθε μορφή τέχνης, την ενέργεια του θυμού. Οι ανήκοντες στην-περισσότερο κολεκτίβα και πολύ λιγότερο γκρουπ-παρέα των ΑΜΜ πατούσαν σε δύο βάρκες. Από τη μία η κατοχή ακαδημαϊκών γνώσεων και από την άλλη η πλήρης αποδόμηση τους πίσω από ένα ξεκάθαρα πολιτικό πρόσημο. Έχοντας εντρυφήσει, αλλά και ανακαλύψει τα όρια τους, στη γαλλική musique concrete, στη σχολή του Ντάρμσταντ και στα διδάγματα του John Cage, συνειδητά επέλεξαν να πάνε ακόμη παρακάτω. Συνοδεύουν τους ήχους τους (μια και οι ίδιοι επιλέγουν να μη χρησιμοποιούν συχνά τον όρο μουσική και το βάρος που αυτός φέρει) με ανάλογης αισθητικής και στόχευσης κείμενα.
Η προσπάθεια τους να γραπώσουν τη στιγμή και να της δώσουν το ευτυχές μήνυμα της ουτοπικής Αλλαγής, οριοθετεί το Ammmusic αλλά και υποσκάπτει τα θεμέλια του. Αυτή η ηχογράφηση αποτελεί το προϊόν μιας σημαίνουσας στιγμής και είναι αδύνατον να επαναληφθεί. Ταυτόχρονα, όμως, φανερώνει την αδυναμία της να κατοχυρώσει τον τόπο και το χρόνο και, κυρίως, την αίσθηση της πληρότητας μέσω της ζωντανής αυτοσχεδιαστικής καινοτομίας. Όμως, αφήνοντας πίσω τις γενικόλογες θεωρητικές παρατηρήσεις, το Ammmusic δεν αποτυγχάνει πουθενά. Σου παραδίδει την αγωνιώδη προσπάθεια ώστε το λάθος και το άγνωστο να παρουσιαστούν μπροστά σου στη μεγαλειώδη ασχήμια τους. Παράλληλα δεν σου αφήνει καμιά αμφιβολία για το ποιοι βρίσκονται πίσω του, σε τι αποσκοπούν, τι παρουσιάζουν και τι φτάνει σε 'σένα. Είναι τόσο επείγουσα η ανάγκη τους να εκφραστούν και παραμένουν τόσο ανοιχτοί στις εισβολές των μεταξύ τους (αλλά και των εξωτερικών ) επιρροών, που θα πρέπει να'σαι συναισθηματικά κουφός για να μην την αντιληφθείς.
Ο χώρος της ακαδημαϊκής λογικής στη μουσική παρέμενε σχετικά ανέγγιχτος (συγκρίνοντας με το τι θα συνέβαινε τις επόμενες δεκαετίες) στον πειραματισμό. Μπορεί κανείς να φανταστεί τα όργιλα επιφωνήματα αγανάχτησης βλέποντας και ακούγοντας κρουστά, τσέλο, πιάνο, ηλεκτρική κιθάρα, σαξόφωνο, κλαρινέτο αλλά και ήχους από ένα ράδιο να μεταμορφώνονται σε αλλοπρόσαλλες και καθόλου ελεγχόμενες ηχητικές πηγές. Και σε αντίθεση με το wishfull thinking πολλών αυτή εδώ δεν ήταν μια διασκεδαστική παραξενιά κάποιων μπουρζουάδων. Ήταν οι πυροβολισμοί από το μέτωπο κάποιων νεαρών προλετάριων από τις εργατικές συνοικίες και ακόμη αντηχούν στα αυτιά μας οι θόρυβοι τους.
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Το 2016, πενήντα χρόνια μετά την αρχική του κυκλοφορία, το Ammmusic, επανεκδόθηκε για πρώτη φορά. Το παραπάνω γεγονός δεν αποτελεί παράδοξο. Ακόμη και σήμερα με τη γιγάντωση της ροής κάθε είδους κυκλοφορίας και πληροφορίας, πολλά παραμένουν κρυμμένα. Συχνά η ανακάλυψη τους δημιουργεί τις μικρές και σύντομες στιγμές που η μουσική αποκαλύπτει θαύματα μέσα μας.
Βέβαια, θα ήταν υπερβολή να ισχυριστώ πως το ντεμπούτο άλμπουμ των ΑΜΜ ξεχάστηκε στην πορεία του χρόνου. Σε αυτό βοήθησαν οι ίδιοι οι συντελεστές του (Lawrence Sheaff, Cornelious Cardew, Eddie Prevost, Lou Gare, Keith Rowe) και οι διαδρομές που ακολούθησαν στα πλαίσιο του πειραματισμού και του αυτοσχεδιασμού του 20ου αιώνα. Γιατί-για να κάνω μια σαφή δήλωσε προθέσεων-αναφερόμενος σε αυτό το άλμπουμ, μιλώ για έναν μουσικό ογκόλιθο του περασμένου αιώνα. Μέσα από τις πρακτικές-προσωπικές, κοινωνικές και πολιτικές- πέντε ανθρώπων λαμβάνουν χώρα ριζοσπαστικές ηχητικές προτάσεις. Η ενθυλάκωση του λάθους και του τυχαίου, o ακραίος και χωρίς προαπαιτούμενα πειραματισμός, η αποδόμηση κάθε ίχνους μελωδίας και η εγκόλπωση μιας πρώιμης, και πρωτοποριακής φυσικά, noise αισθητικής και λογικής.
Όπως είχα αναφέρει σε προηγούμενο ποστάρισμα της ίδια σειράς κειμένων, για τους Pink Floyd, η κανονικοποίηση του Λονδίνου των 60's, κάτω από τη γραφική ταμπέλα swinging London, αποκρύπτει πολλά και θαυμάσια. Την πολιτικοποίηση (όλα τα μέλη των ΑΜΜ ανήκαν στην άκρα Αριστερά), την αμφισβήτηση κάθε νόρμας, τον πειραματισμό σε κάθε μορφή τέχνης, την ενέργεια του θυμού. Οι ανήκοντες στην-περισσότερο κολεκτίβα και πολύ λιγότερο γκρουπ-παρέα των ΑΜΜ πατούσαν σε δύο βάρκες. Από τη μία η κατοχή ακαδημαϊκών γνώσεων και από την άλλη η πλήρης αποδόμηση τους πίσω από ένα ξεκάθαρα πολιτικό πρόσημο. Έχοντας εντρυφήσει, αλλά και ανακαλύψει τα όρια τους, στη γαλλική musique concrete, στη σχολή του Ντάρμσταντ και στα διδάγματα του John Cage, συνειδητά επέλεξαν να πάνε ακόμη παρακάτω. Συνοδεύουν τους ήχους τους (μια και οι ίδιοι επιλέγουν να μη χρησιμοποιούν συχνά τον όρο μουσική και το βάρος που αυτός φέρει) με ανάλογης αισθητικής και στόχευσης κείμενα.
Η προσπάθεια τους να γραπώσουν τη στιγμή και να της δώσουν το ευτυχές μήνυμα της ουτοπικής Αλλαγής, οριοθετεί το Ammmusic αλλά και υποσκάπτει τα θεμέλια του. Αυτή η ηχογράφηση αποτελεί το προϊόν μιας σημαίνουσας στιγμής και είναι αδύνατον να επαναληφθεί. Ταυτόχρονα, όμως, φανερώνει την αδυναμία της να κατοχυρώσει τον τόπο και το χρόνο και, κυρίως, την αίσθηση της πληρότητας μέσω της ζωντανής αυτοσχεδιαστικής καινοτομίας. Όμως, αφήνοντας πίσω τις γενικόλογες θεωρητικές παρατηρήσεις, το Ammmusic δεν αποτυγχάνει πουθενά. Σου παραδίδει την αγωνιώδη προσπάθεια ώστε το λάθος και το άγνωστο να παρουσιαστούν μπροστά σου στη μεγαλειώδη ασχήμια τους. Παράλληλα δεν σου αφήνει καμιά αμφιβολία για το ποιοι βρίσκονται πίσω του, σε τι αποσκοπούν, τι παρουσιάζουν και τι φτάνει σε 'σένα. Είναι τόσο επείγουσα η ανάγκη τους να εκφραστούν και παραμένουν τόσο ανοιχτοί στις εισβολές των μεταξύ τους (αλλά και των εξωτερικών ) επιρροών, που θα πρέπει να'σαι συναισθηματικά κουφός για να μην την αντιληφθείς.
Ο χώρος της ακαδημαϊκής λογικής στη μουσική παρέμενε σχετικά ανέγγιχτος (συγκρίνοντας με το τι θα συνέβαινε τις επόμενες δεκαετίες) στον πειραματισμό. Μπορεί κανείς να φανταστεί τα όργιλα επιφωνήματα αγανάχτησης βλέποντας και ακούγοντας κρουστά, τσέλο, πιάνο, ηλεκτρική κιθάρα, σαξόφωνο, κλαρινέτο αλλά και ήχους από ένα ράδιο να μεταμορφώνονται σε αλλοπρόσαλλες και καθόλου ελεγχόμενες ηχητικές πηγές. Και σε αντίθεση με το wishfull thinking πολλών αυτή εδώ δεν ήταν μια διασκεδαστική παραξενιά κάποιων μπουρζουάδων. Ήταν οι πυροβολισμοί από το μέτωπο κάποιων νεαρών προλετάριων από τις εργατικές συνοικίες και ακόμη αντηχούν στα αυτιά μας οι θόρυβοι τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου