"Κύριο μέλημα της αντικουλτούρας είναι να εξαγγείλει έναν νέο ουρανό και μια νέα γη τόσο απέραντα, τόσο θαυμαστά ώστε οι άμετρες αξιώσεις της τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης να εξαναγκαστούν σε οπισθοχώρηση, περιοριζόμενες σε μια δευτερεύουσα και περιθωριακή θέση στη ζωή των ανθρώπων"
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Οι ιδιαιτερότητες και οι αντιφάσεις αυτής της φρενίτιδας του 1967 είναι πολλές. Η ταινία του Άρθουρ Πεν - ο οποίος την απέρριψε, ως σενάριο, πολλάκις πριν πει το τελικό ναι-κατάφερε να γίνει άκρως δημοφιλής στη νεολαία της εποχής όντας ένα παράγωγο του Χόλιγουντ με δύο πρωταγωνιστές μέρος του establishment των μεγάλων στούντιο. Βέβαια ο Γουόρεν Μπήτυ με τις επιλογές του από τότε είχε ήδη κάνει σαφές πως ψαχνόταν διαφορετικά. Παράλληλα η εντυπωσιακή (αλλά όχι όμορφη, τουλάχιστον στα δικά μου μάτια ) Φέι Ντάναγουεϊ ακολούθησε επιλογές ταινιών που έγραψαν ιστορία. Το δίδυμο που θα εγκόλπωνε όλα όσα έκαναν αυτή την ταινία θρύλο, ήταν από την αρχή στη θέση του.
Νεανικότητα, ερωτισμός, σεξ και βία ή καλύτερα αντιβία και ειρωνεία. Αυτές είναι οι πέντε λέξεις που βέλτιστα καθορίζουν το πλαίσιο της ταινίας. Διαδραματίζεται την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης και κλείνει πονηρά το μάτι με τις αναλογίες που υπονοεί για την εποχή που γυρίζεται. Η ύφεση είναι το τώρα και η βαριεστημένη σερβιτόρα που επιθυμεί να ζήσει στο σήμερα έξω από κουτάκια, ακολουθεί έναν wannabe γκάνγκστερ σε μια, σύντομη αλλά φρενήρη πορεία. They fought the law, but the law won.
To βασικό ζευγάρι της ταινίας, στο οποίο και θα επικεντρωθώ παρά την παρουσία σπουδαιότατων ηθοποιών όπως ο Τζην Χάκμαν, σφύζει από ερωτισμό, ομορφιά και νεότητα. όπως και όλες και όλοι που αγάπησαν αυτό το φιλμ. Το πράγμα είναι ξεκάθαρο: αυτό το τρίπτυχο θα σώσει τον κόσμο, αυτές οι τρεις ιδιότητες, αξίες, καταστάσεις( και δε ξερωγω τι άλλο να προσθέσω) θα φέρουν την αλλαγή. Το Μπόνι και Κλάιντ μιλά ανοιχτά για τον έρωτα και πως αυτός ανθίζει κάτω από μη κανονικές περιστάσεις. Παρουσιάζει το σεξ ως κάτι αισθησιακά κανονικό και προκλητικά επικίνδυνο. Ταυτίζει, συχνά αλλά όχι πάντα, τη βία με τον έρωτα.
Η διάδραση του βασικού ζευγαριού είναι εκρηκτική και δεν επιθυμώ να αναφερθώ σε σχόλια και κουτσομπολιά που απλά αναμασούν τους ψεύτικους μύθους του Χόλιγουντ. Πιστεύω πως αυτή η διάδραση ξεπέρασε κατά πολύ τις σκηνοθετικές διαθέσεις αλλά και τις σεναριακές συνισταμένες. Υιοθετώντας την άκρατη βία (αυτή που την ίδια εποχή ο Πέκινπα θα απογειώσει καλλιτεχνικά και όχι μόνο) η ταινία στέκεται απέναντι στο χαζοχαρούμενο peace and love της εποχής. Η ειρωνεία της στρέφεται προς δύο κατευθύνσεις: από τη μια το κράτος και η χυδαιότητα της εξουσίας του, όπως αυτή εκφράζεται από τη βίαιη καταστολή του και από την άλλη οι ηλίθιοι εναλλακτικοί και οι χίπηδες, δεκανίκια ενός άρρωστου συστήματος.
Το κράτος έχει (κυρίως επιθυμεί να έχει ) το μονοπώλιο της βίας και κάποιοι λίγοι ( πότε θα γίνουν πολλοί άραγε;) αμφισβητούν αυτή την οπτική με όπλο την τρέλα τους και το πάθος για μια λεύτερη ζωή. Τα όργανα του κράτους, φορείς αυτής της βίας, δεν αντιμετωπίζονται με οίκτο ή κατανόηση αλλά ως κάποιοι που φορώντας μια στολή αποτελούν το μακρύ χέρι της εξουσίας. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες για όσους και όσες μπαίνουν στο δρόμο της απελευθέρωσης.
Αν κάτι με ξετρελαίνει (που μάλλον δεν είναι μόνο ένα στοιχείο) στο Μπόνι και Κλάιντ, ίσως να είναι οι λογικές της αντεξουσίας που δεν υφέρπουν απλά στο παρασκήνιο αλλά με έναν πονηρό και ύπουλο τρόπο εντυπώνονται μέσα σου ως συμπεράσματα της ιστορίας. Την ίδια στιγμή τοποθετώντας την πλοκή στα χρόνια της Ύφεσης οι παραλληλισμοί είναι σαφείς. Το τώρα είναι μια εποχή εξίσου μεγάλης κρίσης όπου, σε αντίθεση με τότε, δεν υπάρχει χώρος πλέον για τίποτα το διαφορετικό, καθετί που ξεφεύγει εκμηδενίζεται.
Το φιλμ ευθυγραμμίζεται (άλλη μία αιτία για τη δημοφιλία του) με τη σεξουαλική απελευθέρωση των 60's αλλά πάει μερικά βήματα παρακάτω. Σχηματοποιεί το σεξ, τον έρωτα και τη βία σε ένα κοινό πλαίσιο όπου απέναντι του στέκονται όλοι οι παραπάνω παράγοντες που ήδη ανέφερα. Δημιουργεί ένα δίπολο ελευθερίας και ανελευθερίας όπου μέσα από εικόνες γεμάτες ενέργεια, κίνηση και φως, δύο κόσμοι στέκονται ο ένας απέναντι στον άλλο. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με μια σκηνοθεσία που σε κρατά καθηλωμένο, ένα σπουδαίο σενάριο και μεγάλες ερμηνείες.
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Οι ιδιαιτερότητες και οι αντιφάσεις αυτής της φρενίτιδας του 1967 είναι πολλές. Η ταινία του Άρθουρ Πεν - ο οποίος την απέρριψε, ως σενάριο, πολλάκις πριν πει το τελικό ναι-κατάφερε να γίνει άκρως δημοφιλής στη νεολαία της εποχής όντας ένα παράγωγο του Χόλιγουντ με δύο πρωταγωνιστές μέρος του establishment των μεγάλων στούντιο. Βέβαια ο Γουόρεν Μπήτυ με τις επιλογές του από τότε είχε ήδη κάνει σαφές πως ψαχνόταν διαφορετικά. Παράλληλα η εντυπωσιακή (αλλά όχι όμορφη, τουλάχιστον στα δικά μου μάτια ) Φέι Ντάναγουεϊ ακολούθησε επιλογές ταινιών που έγραψαν ιστορία. Το δίδυμο που θα εγκόλπωνε όλα όσα έκαναν αυτή την ταινία θρύλο, ήταν από την αρχή στη θέση του.
Νεανικότητα, ερωτισμός, σεξ και βία ή καλύτερα αντιβία και ειρωνεία. Αυτές είναι οι πέντε λέξεις που βέλτιστα καθορίζουν το πλαίσιο της ταινίας. Διαδραματίζεται την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης και κλείνει πονηρά το μάτι με τις αναλογίες που υπονοεί για την εποχή που γυρίζεται. Η ύφεση είναι το τώρα και η βαριεστημένη σερβιτόρα που επιθυμεί να ζήσει στο σήμερα έξω από κουτάκια, ακολουθεί έναν wannabe γκάνγκστερ σε μια, σύντομη αλλά φρενήρη πορεία. They fought the law, but the law won.
To βασικό ζευγάρι της ταινίας, στο οποίο και θα επικεντρωθώ παρά την παρουσία σπουδαιότατων ηθοποιών όπως ο Τζην Χάκμαν, σφύζει από ερωτισμό, ομορφιά και νεότητα. όπως και όλες και όλοι που αγάπησαν αυτό το φιλμ. Το πράγμα είναι ξεκάθαρο: αυτό το τρίπτυχο θα σώσει τον κόσμο, αυτές οι τρεις ιδιότητες, αξίες, καταστάσεις( και δε ξερωγω τι άλλο να προσθέσω) θα φέρουν την αλλαγή. Το Μπόνι και Κλάιντ μιλά ανοιχτά για τον έρωτα και πως αυτός ανθίζει κάτω από μη κανονικές περιστάσεις. Παρουσιάζει το σεξ ως κάτι αισθησιακά κανονικό και προκλητικά επικίνδυνο. Ταυτίζει, συχνά αλλά όχι πάντα, τη βία με τον έρωτα.
Η διάδραση του βασικού ζευγαριού είναι εκρηκτική και δεν επιθυμώ να αναφερθώ σε σχόλια και κουτσομπολιά που απλά αναμασούν τους ψεύτικους μύθους του Χόλιγουντ. Πιστεύω πως αυτή η διάδραση ξεπέρασε κατά πολύ τις σκηνοθετικές διαθέσεις αλλά και τις σεναριακές συνισταμένες. Υιοθετώντας την άκρατη βία (αυτή που την ίδια εποχή ο Πέκινπα θα απογειώσει καλλιτεχνικά και όχι μόνο) η ταινία στέκεται απέναντι στο χαζοχαρούμενο peace and love της εποχής. Η ειρωνεία της στρέφεται προς δύο κατευθύνσεις: από τη μια το κράτος και η χυδαιότητα της εξουσίας του, όπως αυτή εκφράζεται από τη βίαιη καταστολή του και από την άλλη οι ηλίθιοι εναλλακτικοί και οι χίπηδες, δεκανίκια ενός άρρωστου συστήματος.
Το κράτος έχει (κυρίως επιθυμεί να έχει ) το μονοπώλιο της βίας και κάποιοι λίγοι ( πότε θα γίνουν πολλοί άραγε;) αμφισβητούν αυτή την οπτική με όπλο την τρέλα τους και το πάθος για μια λεύτερη ζωή. Τα όργανα του κράτους, φορείς αυτής της βίας, δεν αντιμετωπίζονται με οίκτο ή κατανόηση αλλά ως κάποιοι που φορώντας μια στολή αποτελούν το μακρύ χέρι της εξουσίας. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες για όσους και όσες μπαίνουν στο δρόμο της απελευθέρωσης.
Αν κάτι με ξετρελαίνει (που μάλλον δεν είναι μόνο ένα στοιχείο) στο Μπόνι και Κλάιντ, ίσως να είναι οι λογικές της αντεξουσίας που δεν υφέρπουν απλά στο παρασκήνιο αλλά με έναν πονηρό και ύπουλο τρόπο εντυπώνονται μέσα σου ως συμπεράσματα της ιστορίας. Την ίδια στιγμή τοποθετώντας την πλοκή στα χρόνια της Ύφεσης οι παραλληλισμοί είναι σαφείς. Το τώρα είναι μια εποχή εξίσου μεγάλης κρίσης όπου, σε αντίθεση με τότε, δεν υπάρχει χώρος πλέον για τίποτα το διαφορετικό, καθετί που ξεφεύγει εκμηδενίζεται.
Το φιλμ ευθυγραμμίζεται (άλλη μία αιτία για τη δημοφιλία του) με τη σεξουαλική απελευθέρωση των 60's αλλά πάει μερικά βήματα παρακάτω. Σχηματοποιεί το σεξ, τον έρωτα και τη βία σε ένα κοινό πλαίσιο όπου απέναντι του στέκονται όλοι οι παραπάνω παράγοντες που ήδη ανέφερα. Δημιουργεί ένα δίπολο ελευθερίας και ανελευθερίας όπου μέσα από εικόνες γεμάτες ενέργεια, κίνηση και φως, δύο κόσμοι στέκονται ο ένας απέναντι στον άλλο. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με μια σκηνοθεσία που σε κρατά καθηλωμένο, ένα σπουδαίο σενάριο και μεγάλες ερμηνείες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου