"Κύριο μέλημα της αντικουλτούρας είναι να εξαγγείλει έναν νέο ουρανό και μια νέα γη τόσο απέραντα, τόσο θαυμαστά ώστε οι άμετρες αξιώσεις της τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης να εξαναγκαστούν σε οπισθοχώρηση, περιοριζόμενες σε μια δευτερεύουσα και περιθωριακή θέση στη ζωή των ανθρώπων"
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Η αργοπορημένη άφιξη μου στο, συνεχώς επεκτεινόμενο, σώμα των ανθρώπων που θεωρούν τον Φίλιπ Ντικ έναν μεγάλο τεχνίτη του λόγου, έναν προφήτη των (κοντινών πια) μελλούμενων, έχει και τα καλά της. Το ιδίωμα της sci-fi λογοτεχνίας, ικανό να εντυπωσιάζει ιδιαίτερα το φαντασιακό των νεότερων ηλικιών, αποτελεί ένα περιοριστικό κανονιστικό πλαίσιο για τις ιστορίες και τα υπονοούμενα του Αμερικανού συγγραφέα.
Γράφοντας για Το Ηλεκτρικό Πρόβατο, ένα έργο που καθόρισε το βιβλιογραφικό σύνολο του Ντικ περισσότερο από κάθε άλλο του (ίσως μαζί με το Ubik), διακινδυνεύω να καταπραΰνω απλά τη φαντασία μου με την κινηματογραφική μεταφορά του. Αυτός ο κίνδυνος παίρνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, μια και το αριστούργημα του Ρίντλευ Σκοτ, το Blade Runner δηλαδή, επιλέγει με όρους κινηματογραφικής γλώσσας αλλά και πλοκής να αφήσει εκτός ένα σημαντικό μέρος όσων συμβαίνουν στο βιβλίο.
Το Ηλεκτρικό Πρόβατο κινείται, προφανώς, μέσα στα όρια της λογοτεχνίας του φανταστικού, τη χρησιμοποιεί, όμως, μόνο ως μέσο ώστε να προφητέψει τον σκοτεινό κόσμο του παράλογου και της παραίτησης που ήδη βιώνουμε. Ταυτόχρονα καταγράφει τη μόνιμη σταθερά σε όλα τα έργα του, τον συνεχή και πηγαίο (ως κομμάτι της ανθρώπινης φύσης) συναισθηματισμό (αλλά και την ευαισθησία) απέναντι σε κάθε είδους ζωή ενός πλανήτη που καταστρέφεται.
Το Ηλεκτρικό Πρόβατο αποτελεί ένα νεφέλωμα άρνησης και αποτροπιασμού για τις εκφάνσεις της δυστοπικής πραγματικότητας. Μέσα σε μια κοινωνία αποστείρωσης και καταναλωτικής χαύνωσης η αγάπη, ειδικά απέναντι στα περισσότερο αδύναμα πλάσματα, έχει εξοστρακιστεί και συνιστά αδίκημα και αίτιο περιθωριοποίησης. Οι μηχανές με την εξελικτική τους πορεία δημιούργησαν έναν παράλληλο κόσμο εξανδραποδισμού που τρέχει με την ίδια ταχύτητα με τον εξουθενωτικό υπάρχον. Υπάρχουν στιγμές που σκέφτομαι πως το Ηλεκτρικό Πρόβατο αντιπροσωπεύει επακριβώς το πνεύμα της εποχής του. Άρνηση μέσα από τη δημιουργία, ταύτιση, μέσα από έναν μινιμαλιστικό λόγο που εκμεταλλεύεται την καθημερινή γλώσσα, με το συναισθηματικό υποσυνείδητο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο συγγραφέας προσπαθεί-και φτάνει-στον πυρήνα της ύπαρξης του μήπως και καταφέρει να κατανοήσει το παράλογο της κανονικότητας.
Είναι δύσκολο να βρεις μοναχά ένα ή δύο στοιχεία που έκαναν τον σχετικά τραχύ και καθόλου δοκιμιακό λόγο του Ντικ τόσο δημοφιλή. Το Ηλεκτρικό Πρόβατο εμφανίστηκε αμέσως μετά το μεταίχμιο της σύγχρονης λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα και ταυτίζεται, χωρίς να το δηλώνει ποτέ, με όσους (τασσόμενο στο πλευρό τους ) βρίσκονταν αλλού ή και θέλουν να πολεμήσουν γι' αυτό. Την ίδια στιγμή καταγράφει με νεωτερικό τρόπο αλλά και λογική συνάφεια, όμοια αυτής του Ουίλιαμ Μπάροουζ, όλα τα δεινά της σύγχρονης κοινωνίας. Η νεολαία της εποχής βρήκε στο πρόσωπο του συγγραφέα αυτόν που θα μπορούσε να της προσφέρει όλες τις απαντήσεις, ντύνοντας τις με την αστρόσκονη της επιστημονική φαντασίας.
Διαβάζοντας τον Φίλιπ Ντικ -και όχι μόνο στο Ηλεκτρικό Πρόβατο- έχω την έντονη εντύπωση πως υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής σε όλα: η αγωνία και τα δάκρυα ενός ανθρώπου που δεν αντέχει άλλο το πάρτι καταστροφής γύρω του. Στο Ηλεκτρικό Πρόβατο αυτά τα συναισθήματα μεταλλάχτηκαν σε ένα πρωτοπόρο έργο υψηλής αισθητικής και μοντέρνας ( όσο μοντέρνος ήταν ο Εμίλ Ζολά) αφτιασίδωτης γλώσσας που κατάφερε, παράλληλα, να εκφράσει ολόκληρο το συναισθηματικό και συνθηματολογικό άχθο μιας εποχής επικίνδυνης, για την εξουσία, αμφισβήτησης.
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Η αργοπορημένη άφιξη μου στο, συνεχώς επεκτεινόμενο, σώμα των ανθρώπων που θεωρούν τον Φίλιπ Ντικ έναν μεγάλο τεχνίτη του λόγου, έναν προφήτη των (κοντινών πια) μελλούμενων, έχει και τα καλά της. Το ιδίωμα της sci-fi λογοτεχνίας, ικανό να εντυπωσιάζει ιδιαίτερα το φαντασιακό των νεότερων ηλικιών, αποτελεί ένα περιοριστικό κανονιστικό πλαίσιο για τις ιστορίες και τα υπονοούμενα του Αμερικανού συγγραφέα.
Γράφοντας για Το Ηλεκτρικό Πρόβατο, ένα έργο που καθόρισε το βιβλιογραφικό σύνολο του Ντικ περισσότερο από κάθε άλλο του (ίσως μαζί με το Ubik), διακινδυνεύω να καταπραΰνω απλά τη φαντασία μου με την κινηματογραφική μεταφορά του. Αυτός ο κίνδυνος παίρνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, μια και το αριστούργημα του Ρίντλευ Σκοτ, το Blade Runner δηλαδή, επιλέγει με όρους κινηματογραφικής γλώσσας αλλά και πλοκής να αφήσει εκτός ένα σημαντικό μέρος όσων συμβαίνουν στο βιβλίο.
Το Ηλεκτρικό Πρόβατο κινείται, προφανώς, μέσα στα όρια της λογοτεχνίας του φανταστικού, τη χρησιμοποιεί, όμως, μόνο ως μέσο ώστε να προφητέψει τον σκοτεινό κόσμο του παράλογου και της παραίτησης που ήδη βιώνουμε. Ταυτόχρονα καταγράφει τη μόνιμη σταθερά σε όλα τα έργα του, τον συνεχή και πηγαίο (ως κομμάτι της ανθρώπινης φύσης) συναισθηματισμό (αλλά και την ευαισθησία) απέναντι σε κάθε είδους ζωή ενός πλανήτη που καταστρέφεται.
Το Ηλεκτρικό Πρόβατο αποτελεί ένα νεφέλωμα άρνησης και αποτροπιασμού για τις εκφάνσεις της δυστοπικής πραγματικότητας. Μέσα σε μια κοινωνία αποστείρωσης και καταναλωτικής χαύνωσης η αγάπη, ειδικά απέναντι στα περισσότερο αδύναμα πλάσματα, έχει εξοστρακιστεί και συνιστά αδίκημα και αίτιο περιθωριοποίησης. Οι μηχανές με την εξελικτική τους πορεία δημιούργησαν έναν παράλληλο κόσμο εξανδραποδισμού που τρέχει με την ίδια ταχύτητα με τον εξουθενωτικό υπάρχον. Υπάρχουν στιγμές που σκέφτομαι πως το Ηλεκτρικό Πρόβατο αντιπροσωπεύει επακριβώς το πνεύμα της εποχής του. Άρνηση μέσα από τη δημιουργία, ταύτιση, μέσα από έναν μινιμαλιστικό λόγο που εκμεταλλεύεται την καθημερινή γλώσσα, με το συναισθηματικό υποσυνείδητο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο συγγραφέας προσπαθεί-και φτάνει-στον πυρήνα της ύπαρξης του μήπως και καταφέρει να κατανοήσει το παράλογο της κανονικότητας.
Είναι δύσκολο να βρεις μοναχά ένα ή δύο στοιχεία που έκαναν τον σχετικά τραχύ και καθόλου δοκιμιακό λόγο του Ντικ τόσο δημοφιλή. Το Ηλεκτρικό Πρόβατο εμφανίστηκε αμέσως μετά το μεταίχμιο της σύγχρονης λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα και ταυτίζεται, χωρίς να το δηλώνει ποτέ, με όσους (τασσόμενο στο πλευρό τους ) βρίσκονταν αλλού ή και θέλουν να πολεμήσουν γι' αυτό. Την ίδια στιγμή καταγράφει με νεωτερικό τρόπο αλλά και λογική συνάφεια, όμοια αυτής του Ουίλιαμ Μπάροουζ, όλα τα δεινά της σύγχρονης κοινωνίας. Η νεολαία της εποχής βρήκε στο πρόσωπο του συγγραφέα αυτόν που θα μπορούσε να της προσφέρει όλες τις απαντήσεις, ντύνοντας τις με την αστρόσκονη της επιστημονική φαντασίας.
Διαβάζοντας τον Φίλιπ Ντικ -και όχι μόνο στο Ηλεκτρικό Πρόβατο- έχω την έντονη εντύπωση πως υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής σε όλα: η αγωνία και τα δάκρυα ενός ανθρώπου που δεν αντέχει άλλο το πάρτι καταστροφής γύρω του. Στο Ηλεκτρικό Πρόβατο αυτά τα συναισθήματα μεταλλάχτηκαν σε ένα πρωτοπόρο έργο υψηλής αισθητικής και μοντέρνας ( όσο μοντέρνος ήταν ο Εμίλ Ζολά) αφτιασίδωτης γλώσσας που κατάφερε, παράλληλα, να εκφράσει ολόκληρο το συναισθηματικό και συνθηματολογικό άχθο μιας εποχής επικίνδυνης, για την εξουσία, αμφισβήτησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου