"Κύριο μέλημα της αντικουλτούρας είναι να εξαγγείλει έναν νέο ουρανό και μια νέα γη τόσο απέραντα, τόσο θαυμαστά ώστε οι άμετρες αξιώσεις της τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης να εξαναγκαστούν σε οπισθοχώρηση, περιοριζόμενες σε μια δευτερεύουσα και περιθωριακή θέση στη ζωή των ανθρώπων"
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Η δεκαετία του ' 60 αποτέλεσε μια τρικυμιώδη περίοδο για την ιταλική κοινωνία-σε όλα τα επίπεδα. Όπως κάθε ανάλογη χρονική αλληλουχία γεγονότων γέννησε μια σειρά δράσεων και αντιδράσεων, οι οποίες δοκίμασαν να ξεπεράσουν κάθε είδους όρια. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον του Gruppo 63, μιας ουσιαστικά αβάν-γκαρντ κίνησης, ήταν πως παράχθηκε λόγος και έργο αποκλειστικά από Ιταλούς διανοούμενους (ανάμεσα τους ο Ουμπέρτο Έκο και ο Νάνι Μπαλεστρίνι), με κύρια απεύθυνση την ιταλική κοινωνία ως σύνολο και όχι για μικρά, μυημένα κομμάτια. Παρά την κύρια απεύθυνση της, όμως, οι δονήσεις της ομάδας, ξέφυγαν αρκετά από τα γεωγραφικά όρια της Ιταλίας.
Ξεκινώντας πριν από τη χρονική περίοδο που μας απασχολεί, το 1961, με τη συλλογή I Novissimi που περιελάμβανε ποίηση από νέους Ιταλούς ποιητές (οι περισσότεροι από τους οποίους θα δημιουργούσαν το Grupp 63) , αρνήθηκαν με σθένος την ετικέτα αβάν-γκαρντ. Δημιουργώντας ένα οξύμωρο σχήμα - σαν να αρνούνταν τους εαυτούς τους - θεωρούσαν πως η αβάν-γκαρντ είχε πλέον εξελιχθεί σε μια προκατασκευασμένη θεώρηση των εννοιών. Για τους ίδιους η μόνη καλλιτεχνική πρωτοπορία που ήταν εφικτή δεν είχε ιδεολογία (τουλάχιστον όχι αυτή της εξουσίας), δεν είχε τα βαρίδια του παρελθόντος, ούτε δεσμεύσεις και υποχρεώσεις προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.
Ξεκίνησαν, ως μια συνεκτική ομάδα ανθρώπων, τον Οκτώβριο του 1963 αλλά η κορύφωση της πάλης των ιδεών τους και της επιρροής τους, ήρθε στη χρονική περίοδο που μας ενδιαφέρει χωρίς να επιθυμώ να αναφερθώ ( μια και δεν αποτελεί κομμάτι αυτού του κειμένου) η μετέπειτα διάλυση της ομάδας. Ο δηλωμένος τους στόχους, εξαιρετικά μεγαλεπίβολος όσο και χαρακτηριστικός των μεγάλων καλλιτεχνικών αιτημάτων της εποχής, ήταν η πλήρης απελευθέρωση όλων από το συντηρητισμό της ιταλικής κοινωνίας και η ξεκάθαρη πρόκληση απέναντι στις δεδηλωμένες της κοινωνίας που ζούσαν.Τα παραπάνω συνοδεύονταν από τη θέληση για μια ριζοσπαστική ανανέωση της λογοτεχνικής φόρμας και των επιδιώξεων αυτής.
Η έντονη κρτική τους στρεφόταν (που αλλού;) προς τον καταναλωτισμό του ιταλικού θαύματος των 60's, τα ΜΜΕ, την αστική τάξη μέσω του καναλιζαρίσματος της κρατικής εκπαίδευσης που αυτή επέβαλε. Τοποθετώντας άλλο ένα, χρονικό αυτή τη φορά, οξύμωρο στην κουβέντα, η ομάδα του Gruppo 63 συνδέθηκε, όσο και αν το αρνιόταν ως ένα σημείο απόλυτα δικαιολογημένα, με τις ριζοσπαστικές προτάσεις των Ιταλών φουτουριστών στο χώρο των τεχνών. Συνεχίζοντας με τις εμφανείς επιρροές τους, ο John Cage και η αναδιοργάνωση αλλά και από-διοργάνωση του ποιητικού λόγου, στις οποίες ο σπουδαίος Αμερικανός σημαντικά συνέβαλε, φανερώνουν την εκλεκτική συγγένεια της ομάδας με τους πειραματισμούς (και εδώ τοποθετώ μια εντελώς προσωπική γνώμη) των cut-up του Ουίλιαμ Μπάροουζ.
Τον Ιούνιο του 1967 εκδίδουν για πρώτη φορά το Quindici και αρχίζουν να παρουσιάζουν με μια περιοδικότητα και μέσα σε μια απόλυτα ταραγμένη εποχή τις θεωρητικές τους θέσεις όσο και τη λογοτεχνική παραγωγή -δική τους αλλά και άλλων - που θεωρούσαν ευκταία με βάση όσα πρέσβευαν. Η ποίηση αποτελούσε για τους ίδιους μια επιστροφή στα βασικά: ποίηση σημαίνει δημιουργώ και παράγω κάτι ολοκληρωτικά νέο και δεν αναμασάω τα ήδη υπάρχοντα. Επιθυμούσαν σφόδρα να παρουσιάσουν μια ποιητική γλώσσα που φανέρωνε χωρίς χρονοτριβές την αποξένωση και την αταξία, το χάος και την απελπισία της ζωής μέσα σε μια καπιταλιστική κοινωνία αλλά και την ελπίδα που η πράξη της ποίησης φανερώνει.
Ήθελαν και έλπιζαν, όπως το είχε εκφράσει και ο Έκο, η φόρμα της τέχνης που παρουσίαζαν να ήταν ανοιχτή σε όλες τις πιθανότητες, όποιες και να ήταν αυτές. Ο τρόπος που λειτουργούσαν αλλά και η ίδια η λογοτεχνική παραγωγή των μελών του Gruppo 63 προσιδίαζαν με τις εικαστικές τέχνες και τη μουσική. Η χρήση του κολάζ στον τρόπο παρουσίασης κειμένων και λέξεων, μια πρακτική που χρησιμοποίησε κατά κόρον ο Μπαλεστρίνι, αποτελούσε μια κριτική για την εργαλειακή χρήση της γλώσσας από την εξουσία αλλά και μια δόση σουρεαλισμού στο γραπτό λόγο της περιόδου.
Παρατηρώντας τους από την ασφάλεια της χρονικής απόστασης, ήταν αριστεριστές με δεσμούς τόσο με τα ριζοσπαστικά πολιτικά υποκείμενα όσο και με το κατεστημένο. Αποτέλεσαν, όμως, άλλη μια συνέχεια της μεγάλης ιταλικής λογοτεχνικής παράδοσης και έφεραν στο φως αλλά και δημιούργησαν οι ίδιοι τις συνθήκες να βρεθεί στο επίκεντρο της προσοχής η ανανέωση του λόγου και τη τέχνης του στην Ιταλία.
Theodore Roszak "Η γέννηση της αντί-κουλτούρας" (Εκδ. Futura)
Η αντικουλτούρα που γεννήθηκε αμέσως μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο περνώντας μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης και με διαφορετικές διαδικασίες σε κάθε μορφή τέχνης, βρήκε την κορύφωση της στη δεκαετία του '60 και, μέσω της παντελώς υποκειμενικής μου γνώσης, στην τριετία που αναφέρει ο τίτλος. Οι αριθμοί και ο τρόπος που διαχωρίζουν και κατατέμνουν την καθημερινότητα των ζωών μας αποτελούν μια απλή καταγραφή για τη μνήμη. Τίποτα παραπάνω. Δεν είναι γεγονότα από μόνοι τους. Επιθυμώ να θυμηθώ κάποια σημαντικά απομεινάρια της αντίκουλτούρας στις τέχνες μέσα σε αυτή την τριετία.
Η δεκαετία του ' 60 αποτέλεσε μια τρικυμιώδη περίοδο για την ιταλική κοινωνία-σε όλα τα επίπεδα. Όπως κάθε ανάλογη χρονική αλληλουχία γεγονότων γέννησε μια σειρά δράσεων και αντιδράσεων, οι οποίες δοκίμασαν να ξεπεράσουν κάθε είδους όρια. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον του Gruppo 63, μιας ουσιαστικά αβάν-γκαρντ κίνησης, ήταν πως παράχθηκε λόγος και έργο αποκλειστικά από Ιταλούς διανοούμενους (ανάμεσα τους ο Ουμπέρτο Έκο και ο Νάνι Μπαλεστρίνι), με κύρια απεύθυνση την ιταλική κοινωνία ως σύνολο και όχι για μικρά, μυημένα κομμάτια. Παρά την κύρια απεύθυνση της, όμως, οι δονήσεις της ομάδας, ξέφυγαν αρκετά από τα γεωγραφικά όρια της Ιταλίας.
Ξεκινώντας πριν από τη χρονική περίοδο που μας απασχολεί, το 1961, με τη συλλογή I Novissimi που περιελάμβανε ποίηση από νέους Ιταλούς ποιητές (οι περισσότεροι από τους οποίους θα δημιουργούσαν το Grupp 63) , αρνήθηκαν με σθένος την ετικέτα αβάν-γκαρντ. Δημιουργώντας ένα οξύμωρο σχήμα - σαν να αρνούνταν τους εαυτούς τους - θεωρούσαν πως η αβάν-γκαρντ είχε πλέον εξελιχθεί σε μια προκατασκευασμένη θεώρηση των εννοιών. Για τους ίδιους η μόνη καλλιτεχνική πρωτοπορία που ήταν εφικτή δεν είχε ιδεολογία (τουλάχιστον όχι αυτή της εξουσίας), δεν είχε τα βαρίδια του παρελθόντος, ούτε δεσμεύσεις και υποχρεώσεις προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.
Ξεκίνησαν, ως μια συνεκτική ομάδα ανθρώπων, τον Οκτώβριο του 1963 αλλά η κορύφωση της πάλης των ιδεών τους και της επιρροής τους, ήρθε στη χρονική περίοδο που μας ενδιαφέρει χωρίς να επιθυμώ να αναφερθώ ( μια και δεν αποτελεί κομμάτι αυτού του κειμένου) η μετέπειτα διάλυση της ομάδας. Ο δηλωμένος τους στόχους, εξαιρετικά μεγαλεπίβολος όσο και χαρακτηριστικός των μεγάλων καλλιτεχνικών αιτημάτων της εποχής, ήταν η πλήρης απελευθέρωση όλων από το συντηρητισμό της ιταλικής κοινωνίας και η ξεκάθαρη πρόκληση απέναντι στις δεδηλωμένες της κοινωνίας που ζούσαν.Τα παραπάνω συνοδεύονταν από τη θέληση για μια ριζοσπαστική ανανέωση της λογοτεχνικής φόρμας και των επιδιώξεων αυτής.
Η έντονη κρτική τους στρεφόταν (που αλλού;) προς τον καταναλωτισμό του ιταλικού θαύματος των 60's, τα ΜΜΕ, την αστική τάξη μέσω του καναλιζαρίσματος της κρατικής εκπαίδευσης που αυτή επέβαλε. Τοποθετώντας άλλο ένα, χρονικό αυτή τη φορά, οξύμωρο στην κουβέντα, η ομάδα του Gruppo 63 συνδέθηκε, όσο και αν το αρνιόταν ως ένα σημείο απόλυτα δικαιολογημένα, με τις ριζοσπαστικές προτάσεις των Ιταλών φουτουριστών στο χώρο των τεχνών. Συνεχίζοντας με τις εμφανείς επιρροές τους, ο John Cage και η αναδιοργάνωση αλλά και από-διοργάνωση του ποιητικού λόγου, στις οποίες ο σπουδαίος Αμερικανός σημαντικά συνέβαλε, φανερώνουν την εκλεκτική συγγένεια της ομάδας με τους πειραματισμούς (και εδώ τοποθετώ μια εντελώς προσωπική γνώμη) των cut-up του Ουίλιαμ Μπάροουζ.
Τον Ιούνιο του 1967 εκδίδουν για πρώτη φορά το Quindici και αρχίζουν να παρουσιάζουν με μια περιοδικότητα και μέσα σε μια απόλυτα ταραγμένη εποχή τις θεωρητικές τους θέσεις όσο και τη λογοτεχνική παραγωγή -δική τους αλλά και άλλων - που θεωρούσαν ευκταία με βάση όσα πρέσβευαν. Η ποίηση αποτελούσε για τους ίδιους μια επιστροφή στα βασικά: ποίηση σημαίνει δημιουργώ και παράγω κάτι ολοκληρωτικά νέο και δεν αναμασάω τα ήδη υπάρχοντα. Επιθυμούσαν σφόδρα να παρουσιάσουν μια ποιητική γλώσσα που φανέρωνε χωρίς χρονοτριβές την αποξένωση και την αταξία, το χάος και την απελπισία της ζωής μέσα σε μια καπιταλιστική κοινωνία αλλά και την ελπίδα που η πράξη της ποίησης φανερώνει.
Ήθελαν και έλπιζαν, όπως το είχε εκφράσει και ο Έκο, η φόρμα της τέχνης που παρουσίαζαν να ήταν ανοιχτή σε όλες τις πιθανότητες, όποιες και να ήταν αυτές. Ο τρόπος που λειτουργούσαν αλλά και η ίδια η λογοτεχνική παραγωγή των μελών του Gruppo 63 προσιδίαζαν με τις εικαστικές τέχνες και τη μουσική. Η χρήση του κολάζ στον τρόπο παρουσίασης κειμένων και λέξεων, μια πρακτική που χρησιμοποίησε κατά κόρον ο Μπαλεστρίνι, αποτελούσε μια κριτική για την εργαλειακή χρήση της γλώσσας από την εξουσία αλλά και μια δόση σουρεαλισμού στο γραπτό λόγο της περιόδου.
Παρατηρώντας τους από την ασφάλεια της χρονικής απόστασης, ήταν αριστεριστές με δεσμούς τόσο με τα ριζοσπαστικά πολιτικά υποκείμενα όσο και με το κατεστημένο. Αποτέλεσαν, όμως, άλλη μια συνέχεια της μεγάλης ιταλικής λογοτεχνικής παράδοσης και έφεραν στο φως αλλά και δημιούργησαν οι ίδιοι τις συνθήκες να βρεθεί στο επίκεντρο της προσοχής η ανανέωση του λόγου και τη τέχνης του στην Ιταλία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου