Κυριακή 27 Ιουλίου 2014

Η τύφλωση




Όλοι μας ζούμε τις, μικρές ή μεγάλες τυφλώσεις μας. Πολλές φορές αφορούν στιγμές της καθημερινότητας, άλλες πάλι δηλώνουν μια περισσότερο μόνιμη κατάσταση του νου μας. Τείνω να καταλήξω πως όλες τους έχουν την ίδια συνισταμένη. Άρνηση αποδοχής της πραγματικότητας, άρνηση και αποφυγή να παλέψουμε για όσα επιθυμούμε, όσα πιστεύουμε τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.Δίπλα από τη λέξη τύφλωση ας βάλεις εσύ ότι νομίζεις,  για κάθε έναν από εμάς σίγουρα θα είναι κάτι διαφορετικό...
Έβλεπα αυτό το βιβλίο για χρόνια στο ράφι μαζί με τα υπόλοιπα, αλλά δεν το ακούμπαγα. Μια από τις δικές μου τυφλώσεις είναι η συσσώρευση πνευματικών αποθεμάτων, στη μορφή δίσκων, βιβλίων ή ταινιών σαν να έχω μπροστά μου μια διανοητική εποχή παγετώνων ή μια απροκάλυπτη φασιστική δικτατορία η οποία θα απαγορέψει οτιδήποτε την αμφισβητεί. Ίσως, τώρα που το σκέφτομαι, να μην έχω τόσο άδικο...Δεν είχε βοηθήσει και το σχόλιο στο οπισθόφυλλο του, που σύγκρινε το βιβλίο του Ελίας Κανέτι  με τον Οδυσσέα του Τζόυς, θυμίζοντας μου τους πονοκεφάλους που μου είχε προκαλέσει αυτός ο πνευματικός ογκόλιθος.
Κάποια στιγμή το έπιασα στα χέρια μου.Φυσικά εδώ δεν θα αποτολμήσω να γράψω μια "κανονική" κριτική βιβλίου-μην με πάρουν και με τις πέτρες. Δυσκολεύτηκα πολύ, σπάνια μου έχει ξανασυμβεί, να βγω από μέσα του,καθώς ολοκλήρωνα τις τελευταίες γραμμές του. Ο βυθισμένος στα βιβλία ήρωας ζώντας μια φανταστική, σχεδόν εξωπραγματική ζωή με φόβισε γιατί τον είδα κλωνοποιημένο παντού γύρω μου.Στη θέση των βιβλίων βάλε ότι θες: ναρκωτικά, λεφτά, εξουσία, προπαγάνδα,εγωισμοί, μίσος. Τώρα, ίσως, καταλαβαίνεις καλύτερα.
Ο κόσμος του μυαλού του πρωταγωνιστή είναι πολυσύνθετος, στριφνός και σκοτεινός απευθείας συνάγωγος της καφκικής μυθιστορίας. Ο κόσμος που δημιουργεί ο Κανέτι δεν έχει κανένα έλεος για τον ήρωα του: όποτε, χωρίς να το επιθυμεί ιδιαίτερα βέβαια, προσπαθεί να βγει από αυτόν είναι έτοιμος, σαν μια λεοπάρδαλη που παραμονεύει για να τραφεί, να τον κατασπαράξει,όπως και το κάνει.
Τα εκφραστικά μέσα του συγγραφέα, σε άλλη μια καθόλου τυχαία ομοιότητα με τον σπουδαίο Τσέχο, είναι λιτά και αυτό με ενθουσιάζει.Γράφει με σαφήνεια, υποννοεί ακόμα περισσότερα-πως το κάνει αυτό ρε κουμπάρε; Το σκοτάδι της κεντροευρωπαικής καθημερινότητας, αναμιγνύεται με το άπλετο, όσο και θανατηφόρο για τους"αδύναμους", φως της σαβάνας των άγριων θηρίων. Γιατί αυτό πιστεύει ο συγγραφέας. Ο κόσμος, όχι όμως μια κάποια μακρινή εξουσία, αλλά οι γύρω μας, αυτοί που αγαπάμε  ακόμα-ακόμα ποτέ δεν άφησαν πίσω τους τα άγρια ένστικτα της επιβίωσης. Με αυτό τον τρόπο η σουρεαλιστική κατάβαση του πρωταγωνιστή στο δικό του κόσμο αιτιολογείται και δικαιολογείται από τα παραπάνω. Είναι ,ίσως, τρελός ο πρωταγωνιστής αλλά καλά κάνει, μας λέει.
Η ιστορία, όμως, δεν τελειώνει εδώ. Πίσω από την βασική αφήγηση ο Κανέτι υπερασπίζεται τα ιερά και τα όσια του. Τα βιβλία, το πνεύμα, τη γνώση και τον ανθρωπισμό της. Αξίζει να θυμηθούμε ότι έγραψε την Τύφλωση στη Βιέννη του μεσοπολέμου, όταν η χολή του φασισμού του χτυπούσε την πόρτα. Κάνοντας μια ετεροχρονισμένη εικασία ίσως να ήθελε να υπενθυμίσει όλα όσα πέτυχε ο άνθρωπος από τον Ουμανισμό της Αναγέννησης και μετά. Είναι τόσο δυνατά και λυτρωτικά που αξίζει να χαθεί κανείς σε αυτά παρά να παραδοθεί στην ξετσιπωσιά της κοινωνικής αναλγησίας.
Εκθέτοντας τον στον γέλωτα μας για το παραμύθι μέσα στο οποίο ζει, παράλληλα τον υπερασπίζεται με κεντροευρωπαικό ψυχρό πάθος  σε αυτόν του τον αγώνα απέναντι στον κανιβαλισμό της κοινωνίας.
Όσα περιγράφει, έστω διαστρεβλωμένα από το μυαλό του ήρωα του, μου θυμίζουν το σήμερα. Ε, η μεγάλη τέχνη δεν γνωρίζει σύνορα, ούτε στο χρόνο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου