Έχω μια ευαισθησία, ένα μικρομέγαλο κρακ συμβαίνει μέσα μου, όταν υπάρχουν αναφορές στα ζώα. Όταν κάποιος προσπαθεί να βρει αναλογίες, εξηγώντας τον κόσμο των ανθρώπων, μέσα από το πρίσμα των συμπεριφορών των τετράποδων πλανητικών μας συνοδοιπόρων. Η έλλειψη κακίας και υστεροβουλίας, η τρυφερότητα, η αλληλεγγύη που τα ζώα επιδεικνύουν μεταξύ τους με αγγίζει πολύ βαθιά. Κάθε προσπάθεια, ειδικά στις τέχνες, να εμβαθύνει κανείς στα γιατί των καθημερινών μας ζωών μέσα από την οπτική των ζώων με ελκύει και παντελώς υποκειμενικά εννοείται με φέρνει εγγύτερα στο μήνυμα που επιθυμεί να μας κάνει σαφές.
Προσέγγισα την ταινία του Χου Μπο με άκρατο ενθουσιασμό και προσμονή παρά το αποτρεπτικό της διάρκειας της αλλά και της αυτοκτονίας του νεαρού σκηνοθέτη. Αυτό το τελευταίο, υποθέτω, πως λειτούργησε καταλυτικά ώστε το αγαπημένο μου Ααβόρα (σινεμά και της παιδικής μου ηλικίας) να σφύζει από κόσμο με ανάλογη με τη δική μου προσμονή. Ότι θα διαβάσεις από εδώ και πέρα αποτελεί περισσότερο σκέψεις ατάκτως τοποθετημένες παρά μια κανονική κριτική. Αυτή, για λόγους που θα προσπαθήσω να εξηγήσω, δεν καταφέρνω να την αποδώσω.
Η διάρκεια της ταινίας που σχεδόν φτάνει τις τέσσερις ώρες, αποτελεί από μόνη της μια ιδιάζουσα συνθήκη, που βάζει δυσκολίες στον θεατή και λειτουργεί αντιθετικά με την αναγκαιότητα για μικρότερης, σαφώς πιο ευπώλητο, διάρκειας σινεμά. Η επιλογή από τον σκηνοθέτη να τραβήξει σε τόσο έντονο βαθμό της διάρκεια του δημιουργήματος του φανερώνει μια έντονη επιθυμία να μην υποταχθεί στις όποιες απαιτήσεις της κοινωνίας της εικόνας και των γρήγορων εκτελέσεων στην κατανάλωση της κουλτούρας. Μια επιλογή που αντιτίθεται και στην χαμογελαστή εικόνα του ίδιου του Χου Μπο, όπως αυτή παρουσιάζεται στο τέλος της ταινίας. Ίσως διυλίζω την καμήλα τώρα, αλλά υποθέτω πως η επιλογή του ίδιου να αφαιρέσει τη ζωή του μόλις στα 29 του χρόνια είναι αρκετά δηλωτική πέρα από όμορφες εικόνες του που χαμογελά. Η λύπη, ο θάνατος, η κατάθλιψη, τα αρνητικά συναισθήματα (ακόμη και στη απολυτοσύνη τους) είναι μεγάλο μέρος των ζωών μας. Κάθε προσπάθεια απόκρυψης-απώθησης τους εξυπηρετεί μοναχά το πλασάρισμα ως προϊόντος προς πώληση - άρα και ευπαρουσίαστου- ακόμα και ενός ανθρώπου που λίγο καιρό μετά την ολοκλήρωση της ταινίας αυτοκτόνησε.
Το Ένας Ελέφαντας Στέκεται Ακίνητος είναι μια βαθιά, βαθύτατα απαισιόδοξη ταινία που δεν αφήνει καμία αχτίδα ελπίδας να διαπεράσει τη απόλυτη απελπισία της. Η δράση της πλοκής σε μια γκρίζα, οριακά άθλια, πόλη της Βόρειας Κίνας, λειτουργεί παραπλανητικά για όσους από εμάς δεν έχουμε ιδέα τι συμβαίνει ακριβώς στη μοντέρνα Κίνα. Είναι πολύ εύκολο να νοιώσεις ανακούφιση πιστεύοντας πως η δυστοπία που, μέσω των πρωταγωνιστών του, περιγράφει ο Μπο ανήκει αλλού. Όχι. Την ίδια δυστοπία βιώνει το μεγαλύτερο μέρος (και) των κατοίκων του δυτικού κόσμου. Την ίδια αγανάκτηση για τη χυδαιότητα της καθημερινότητας, για το συγχρωτισμό με ένα σωρό ανδρείκελα που κατ' ευφημισμό ονομάζονται άνθρωποι. Παρόμοια η σαπίλα του χρήματος και του κέρδους. Ας μη γελιόμαστε. Ο Ελέφαντας.. μιλάει για το σύγχρονο άνθρωπο των πόλεων και τη χαώδη απόσταση που αυτός έχει διανύσει από την πραγματική του φύση, από την ηρεμία, την εσωτερικότητα- από μια αληθινά πνευματική ύπαρξη αγάπης και συμπόνιας. Δεν έχει απολύτως καμιά σημασία ο γεωγραφικός προσδιορισμός. Επιθυμεί να μιλήσει για το σήμερα και, φανερώνοντας ένα προσωπικό όραμα, δεν φορτώνει την πλοκή με αναφορές στο πλούσιο ιστορικό παρελθόν και την κουλτούρα της Κίνας.
Οι συνιστώσες που φτιάχνουν το φιλμικό σύμπαν του Ελέφαντα κάνουν σχεδόν αδύνατη την ταύτιση μου μαζί του. Η παραπάνω περιγραφή της απελπισίας και της έλλειψης ελπίδας συχνά έχουν ως κόλλα ένα υποδώρειο κυνισμό για τις πράξεις των ανθρώπων και τα κίνητρα τους. Θα ήμουν ψεύτης αν ισχυριζόμουν πως εξ ορισμού έχω πρόβλημα με όλα τα παραπάνω. Όχι βέβαια. Απλά ο Χου Μπο δεν σου αφήνει περιθώρια. Όλα μαύρα, όλα σκοτεινά, καμία ελπίδα. Δεν μπορώ να συμφωνήσω, δεν μπορώ να ταυτιστώ, ούτε να δικαιολογήσω αυτή του την επιλογή. Μιλώντας κυνικά και από τη μεριά μου, δεν θα μπορούσα παρά να σχολιάσω πως αν δεν παρεμβαλλόταν αυτή η τελειωτική του πράξη, θα υποψιαζόμουν πως το ύφος της ταινίας είναι προσποιητό.
Η αγωνία του σκηνοθέτη είναι διάχυτη και έντονη σε όλη τη διάρκεια της ταινίας. Αποτυπώνεται και στη νευρική και τόσα πολλά υποσχόμενη κάμερα του. Μια κάμερα που προδίδει μια ματιά διεισδυτική, έντονη, στην τσίτα να πιάσει κάθε συναίσθημα, κάθε μικρή εικόνα στο background των πλάνων του. Πόσο κρίμα όμως. Όλο αυτό πνίγεται, συνθλίβεται συχνά, κάτω από τη μονολιθικότητα των απόψεων του Μπο για την πραγματικότητα.
Σαν ο ίδιος εμμονικά να μην επιθυμεί να αφήσει κανένα περιθώριο στην ιστορία που θέλει να πει. Ασκεί ολοκληρωτικό έλεγχο στους χαρακτήρες του, δε τους δίνει απολύτως κανένα περιθώριο να διαγράψουν μια διαφορετική τροχιά από αυτή της απόλυτης μαυρίλας με ένα συγκεκριμένο τέλος. Όχι, δεν μπορώ να αποδεχτώ έναν κόσμο χωρίς ελπίδα, δεν μπορώ να συμφωνήσω πως όλοι είναι βρώμικοι μέσα τους και αδιάφοροι. Πάλεψα πολύ να κατανοήσω το, συχνά κουραστικό μέσω της εμμονικής επανάληψης μοτίβων απογοήτευσης και απελπισίας, σύμπαν που μας περιγράφει. Ναι, σε πολλά δεν έχει άδικο, αλλά ναι, δεν είναι μόνο έτσι, ναι αλλά εγώ αισθάνομαι πως δεν είμαι σαν τους χαρακτήρες που αποτυπώνει, όπως δεν είσαι και εσύ, ελπίζω, που διαβάζεις τώρα. Όπως δεν είναι και πολλοί άλλοι. Φοβάμαι πως στρουθοκαμηλίζει από την ανάποδη.
Για πολλούς ο Ελέφαντας είναι ήδη ένα αριστούργημα. Όχι για 'μένα όμως. Η έντονη δυναμική του συνθλίβεται κάτω από την μονόπλευρη ουσία του οράματος του Μπο, την αέναη επανάληψη διαλόγων γεμάτων τοξική κυνικότητα και από την ανοικονόμητη έκταση του, μια και θα μπορούσε σαφώς να έχει μικρότερη διάρκεια. Είναι σαφές πως ο Μπο είχε πολλά να δώσει ακόμη σε βαθμό που μου προκαλεί τεράστιο θυμό η επιλογή να αφαιρέσει την ίδια του τη ζωή. Γιατί και αυτός σε εκείνους τους διαφορετικούς ανήκε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου